جلسه نقد کتاب سینمای کیارستمی در دانشگاه شهید رجائی برگزار شد

اسفند ۱۳۹۷

از راست: دکتر محمد هاشمی (منتقد و مدرس دانشگاه)، دکتر فرامرز آشنای قاسمی (دانشیار دانشگاه و مترجم کتاب) و دکتر روشن احمدی (معاون فرهنگی دانشگاه)، دانشگاه شهید رجائی، تهران، ۱۳ اسفند ۱۳۹۷

در نشت معرفی و بررسی کتاب «سینمای عباس کیارستمی» در دلنشگاه شهید رجائی مطرح شد: دکتر محمد هاشمی: کیارستمی به زندگی به چشم یک سفر، همراه با پیچیدگی‌هایش نگاه می‌کند. /من به مترجمان این کتاب به خاطر انجام چنین ترجمه‌ای تبریک می‌گویم.

دکتر آشنای قاسمی خواندن این کتاب را برای منتقدان، فیلم‌سازان، بیوگرافی‌نویسان، علاقه‌مندان سینمای کیارستمی بسیار مفید و جذاب دانست. وی بین‌رشته‌ای بودن این کتاب را یکی از دلایل جذاب شدن این کتاب دانست. زیرا کتاب تنها بعد سینمایی نداشته، در ابعاد تاریخی، سیاسی و . . . نیز حرف‌های زیادی در چنته دارد.

جلسه نقد کتاب سینمای کیارستمی، نوشته آلبرتو اِلِنا، نویسنده اسپانیایی، ترجمه زهرا میرآخورلی، مترجم و دکتر فرامرز آشنای قاسمی، مترجم و دانشیار دانشگاه شهید رجائی؛ که توسط نشر نارنج به چاپ رسیده است؛ با حضور دکتر روشن احمدی معاون فرهنگی و اجتماعی دانشگاه، دکتر محمد هاشمی، منتقد سینما و مدرس دانشگاه‌های هنر و سوره، دکتر فرامرز آشنای قاسمی و جمعی از اساتید، کارکنان و دانشجویان دانشگاه، در سالن شهید باهنر دانشگاه شهید رجائی برگزار شد.

در ابتدای جلسه، آقای دکتر روشن احمدی، ضمن عرض خیرمقدم به حضار و مهمان جلسه، ابراز امیدواری کرد که این جلسه فتح بابی برای برگزاری این‌گونه جلسات در دانشگاه باشد. وی ضمن تشکر از آقای دکتر هاشمی به سبب تقبل زحمت برای حضور در این جلسه و به‌ویژه به سبب نقد کتاب سینمای کیارستمی، از ایشان درخواست کرد تا در سال آینده نیز شاهد حضور ایشان در این دانشگاه باشیم.

در ادامه، دکتر فرامرز آشنای قاسمی، ضمن تشکر از معاونت فرهنگی دانشگاه به سبب برگزاری این جلسه و نیز قدردانی از حضار جلسه، سخنان خود را در سه بخش ارائه کرد. او گفت: در ابتدا مایلم درباره کتاب صحبت کوتاهی داشته باشم؛ کتابی که به پیشنهاد دوست گرامی‌ام، آقای کاوه کرباسی، که خود دانش‌آموخته رشته سینماست، ترجمه آن را انجام دادیم. ویژگی جذاب این کتاب، انجام تحلیل و تطبیق در کنار هم است. امری که در کمتر کتب تألیفی فارسی دیده می‌شود. تحلیل جز لاینفک یک اثر تألیفی است، بااین‌حال کتب تألیفی فاقد تطبیق مناسب، یعنی کتبی که نویسنده آن‌ها تحلیل‌هایش را با آثار دیگر مؤلفان، به نحو.و مناسبی تطبیق نداده باشد، بیشتر گردآوری شناخته می‌شوند تا تألیف. وی اظهار داشت: مسأله مهم دیگر که در این کتاب خودنمایی می‌کند، حضور صدها مرجع است که بخش قابل‌توجهی از آن‌ها از افراد ایرانی‌تبار است و ازآنجاکه نویسنده این کتاب اسپانیایی‌تبار است، اهمیت این امر بیش‌ازپیش نمود می‌یابد. دکتر آشنای قاسمی افزود: ما برای اینکه کتاب برای طیف وسیع‌تری از مخاطبان قابل‌فهم باشد، در آن ده‌ها پاورقی قرار داده‌ایم تا تشریح کننده عبارات و تعبیرات دشوار کتاب باشند. کتابی که از نظر بنده، در آینده‌ای نه‌چندان دور، تبدیل به یکی از آثار کلاسیک سینمای ایران خواهد شد و کسب عنوان کتاب سال اسپانیا در حوزه سینما توسط آن بیهوده نبوده است. دکتر آشنای قاسمی ضمن دشوار دانستن فرآیند ترجمه این کتاب از انگلیسی به فارسی، به سبب آنکه متن اصلی کتاب اسپانیایی بوده است، خواندن این کتاب را برای منتقدان، فیلم‌سازان، بیوگرافی‌نویسان، علاقه‌مندان سینمای کیارستمی بسیار مفید و جذاب دانست. وی بین‌رشته‌ای بودن این کتاب را یکی از دلایل جذاب شدن این کتاب دانست. زیرا کتاب تنها بعد سینمایی نداشته، در ابعاد تاریخی، سیاسی و . . . نیز حرف‌های زیادی در چنته دارد. بگذریم از اینکه کتاب حالت روایی و رمان گونه نیز دارد که نقش اول در این رمان را کیارستمی بازی می‌کند.

دکتر آشنای قاسمی در بخش دوم سخنان خود اظهار داشت: اکنون شاید این سؤال در ذهن‌تان ایجاد شده باشد که آلبرتو اِلِنا که من این‌قدر از کتابش تعریف می‌کنم کیست؟ آلبرتو اِلِنا دیاز متولد ۸ ژوئن ۱۹۵۸ در مادرید، و درگذشته ۲۹ آوریل  ۲۰۱۴ در مادرید است. او استاد دانشگاه و یکی از محققان برجسته اسپانیا در حیطه سینمای جهان بوده است. اِلِنا استاد ارتباطات صوتی و تصویری در دانشگاه کارلوس سوم مادرید بود که از سال ۲۰۰۶ در این دانشگاه، در مقاطع کارشناسی ارشد و دکترا تدریس می‌کرد. البته او در چند دانشگاه دیگر، از جمله دانشگاه‌های بوئنِس‌آیرِس، پکن، دانشگاه مستقل بارسلونا و والادوید نیز تدریس می‌کرد. او درعین‌حال، نماینده اسپانیا در شبکه توسعه سینمای آسیایی و عضو هیأت داوران در جشنواره‌های برلین، سَن‌سباستین، بوئنِس‌آیرِس، پاریس، ورشو و . . . بود. زمینه‌های اصلی پژوهش او سینمای آمریکای لاتین، آفریقا و آسیا بود. از دیگر زمینه‌های تحقیقی او می‌توان به رابطه سینمای اسپانیا با آمریکای لاتین و همچنین پدیده‌هایی مانند نالی‌وود (Nollywood یا صنعت فیلم‌سازی نیجریه، که حتی بزرگ‌تر از بالیوود در هندوستان است)، بالی‌وود و همچنین چهره‌هایی چون فیلم‌ساز ایرانی، عباس کیارستمی یا ارتباطات بین سینمای اسپانیا و استعمارگرایی اشاره کرد. مواردی که او را پیشگام در برنامه سینمای فراملی اسپانیا کرده بود. عباس کیارستمی، که با فیلم‌هایی چون کلوزآپ، زندگی و دیگر هیچ، زیر درختان زیتون و طعم گیلاس (برنده جایزه نخل طلایی کن) جای خود را در کنار کارگردانان بنام سینمای جهان محکم کرده، جاذبه‌ای جهانی دارد. ازاین‌رو بود که آلبرتو اِلِنا، مورخ معتبر سینما، کتاب کیارستمی را از روزهای نخست به‌عنوان یک تصویرگر و طراح گرافیک تا موقعیت ممتاز کنونی‌اش مورد بررسی قرار داد. فیلم‌های تبلیغاتی، فیلم‌های کوتاه، مستندها و همچنین همکاری‌های او، تأثیر او و استقبال از او در ایران و در سطح بین‌المللی، همگی به‌نوعی در این کتاب مورد بررسی قرار گرفته‌اند. اِلِنا در این کتاب نشان می‌دهد که چگونه این کارگردان برجسته‌ی ایرانی توانسته به جایگاه بی‌نظیری در سینمای بین‌المللی دست یابد.

دکتر آشنای قاسمی در سومین بخش سخنان خود به معرفی مهمان و منتقد حاضر در جلسه پرداخته و گفت: خوشحالم که در کنار آقای دکتر محمد هاشمی منتقد سینما و مدرس دانشگاه‌های سوره هنر و … هستم. بسیار متشکرم که ایشان قبول زحمت نموده و حاضر به مطالعه کتاب سینمای کیارستمی شده‌اند. ایشان امروز قرار است به نقد این کتاب و نیز به بیان ویژگی‌های بارز سینمای کیارستمی، به‌ویژه ویژگی‌های آموزشی آن بپردازند. اما قبلاً مایلم اندکی درباره خود ایشان صحبت کنم. دکتر هاشمی دارای تحصیلات در زمینه‌های ادبیات نمایشی و فلسفه هنر هستند. دو دهه همکاری با مطبوعات و صداوسیما در زمینه نقد فیلم، از جمله نکات بارز در زمینه تخصص ایشان است. دکتر هاشمی همچنین تاکنون موفق به کسب جوایز متعدد در زمینه نقد فیلم شده و دارای تألیفات زیادی هستند که از جمله می‌توان به کتاب ارزشمند ایشان تحت عنوان “درام تاریخی در ایران: یک مطالعه‌ی تاریخ‌گرایانه‌ی جدید” اشاره کرد.

سپس دکتر محمد هاشمی به بحث درباره ارتباط هنر با آموزش و پرورش پرداخت. وی گفت: این بحث از زمان افلاطون مطرح شده است تا به کیارستمی رسیده است. بحث اینکه چگونه باید با کودک رفتار کرد و این‌که هنر، دراین‌بین چه نقشی دارد. کیارستمی به‌واقع یک هنرمند مؤلف بود. او نگاهی را عرضه می‌کرد که با نگاه دیگر هنرمندان تمایز داشت. نیچه می‌گوید هستی تضاد نیروهای نظم‌بخش و نیروهای برهم‌ریزنده نظم است. کیارستمی در سینمای خود نیروهای نظم‌بخش را زیر سؤال قرار می‌دهد. او با ایجاد تقابل بین کودکان و بزرگ‌سالان در فیلم‌هایش، به‌واقع به‌نوعی نمایشگر این تقابل است. فیلم‌های کیارستمی در کانون نشان می‌دهد که جهان بزرگ‌ترها چگونه جهان کوچک‌ترها را سرکوب می‌کند و به‌واقع در فیلم‌های او، ارتباط بین کودکان و بزرگ‌سالان متداوما مورد سؤال قرار می‌گیرد. دکتر هاشمی سپس با اشاره به انتخاب تیتر بخش‌های مختلف کتاب گفت: انتخاب این تیترها نشان می‌دهد که دغدغه آموزش در همه جای جهان وجود دارد. کیارستمی در فیلم‌هایش نشان می‌دهد که نظام‌های آموزشی چگونه سرکوبگرانه با کودکان برخورد می‌کنند. نکته جالب اینجاست که او هیچ‌گاه راه‌حلی قاطعی را پیشنهاد نمی‌کند. زیرا از نظر او راه‌حلی که برای یک کودک جواب دهد، ممکن است برای کودکی دیگر جواب ندهد. زیرا او به‌طورکلی به زندگی به چشم یک سفر، همراه با پیچیدگی‌هایش نگاه می‌کند. دکتر هاشمی درباره کیفیت ترجمه کتاب سینمای کیارستمی گفت: من به مترجمان کتاب به خاطر انجام چنین ترجمه‌ای تبریک می‌گویم. ترجمه آن‌قدر عالی و روان است که کتاب را به آن دسته از کتب تبدیل کرده که آدم به‌دشواری می‌تواند آن را به زمین بگزارد. با توجه به اینکه این کتاب، یک کتاب بین‌رشته‌ای است، ترجمه حاضر گویای آن است که مترجمان کتاب علاوه بر سینما، در زمینه‌های تاریخی، سیاسی، ادبی و . . . نیز توانمندند. من به‌شخصه این کتاب را به همکاران دانشگاهیم معرفی می‌کنم چون می‌دانم که به کمک آن می‌توان پروژه‌های جذاب و متعددی را برای دانشجویان رشته سینما تعریف کرد و بر آگاهی آن‌ها افزود.

سپس حاضران فیلم‌های “قضیه‌ی شکل اول- شکل دوم” و “من هم می‌توانم” را تماشا کردند. در انتها نیز حضار سؤالات خود را با مهمان جلسه طرح کرده و با وی به گفتگو نشستند. جلسه با اهدای لوح تقدیر و قدردانی از مهمان جلسه به پایان رسید.